Wat zijn de dt-regels voor de tegenwoordige tijd?

Op vrijwel alle werkwoorden zijn voor de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd enkelvoud de volgende regels van toepassing:

• voeg geen t toe als het onderwerp ik is: ik maak / ik word, maak ik / word ik
• voeg geen t toe als het onderwerp jij/je is én achter de persoonsvorm staat: maak jij / word jij
• voeg wél een t toe als het onderwerp jij/je is én vóór de persoonsvorm staat: jij maakt / jij wordt
• voeg wél een t toe als het onderwerp u is: u maakt / maakt u, u wordt / wordt u
• voeg wél een ttoe als het onderwerp een derde persoon is:
  • hij / zij / Mark / Fleur / het meisje / de klas / onze afdeling / het boek / Den Haag / Nederland / wie / wat / ... maakt / wordt
  • maakt / wordt hij / zij / Mark / Fleur / het meisje / de klas / onze afdeling / het boek / Den Haag / Nederland / ...

In de tegenwoordige tijd enkelvoud is dus alléén deze vraag van belang: moet er een t aan de stam (= het hele werkwoord zonder -en) worden toegevoegd, of niet? Die vraag kan alleen beantwoord worden door op zoek te gaan naar het onderwerp.

Nog drie belangrijke punten:

• Ook als de stam op een d eindigt, geldt de regel 'stam plus t': jij/u/hij/zij/het wordt / raadt / rijdt / begeleidt / bereidt / onthoudt / ontvriendt / vermijdt / verraadt, enz.
• In de tegenwoordige tijd wordt nooit een d aan de stam toegevoegd. Zinnen als 'Zij wijzigd straks de tarieven' en 'Hij veranderd morgen de code' zijn dus fout. Het moet zijn: 'Zij wijzigt straks de tarieven' en 'Hij verandert morgen de code' (weer: stam + t). Let niet op de verleden tijd van wijzigen en veranderen; de d in de verledentijdsvormen wijzigde en veranderde heeft geen enkele invloed op de tegenwoordige tijd. Aan het ezelsbruggetje van 't kofschip heb je dus ook niets als het gaat om de tegenwoordige tijd. Dit ezelsbruggetje gaat immers over de verleden tijd, bijvoorbeeld: het is wijzigde met -de, maar lachte met -te (want ch zit in 't kofschip).
• Soms heeft een zin op het eerste gezicht geen onderwerp, maar is tóch stam+t juist. Bijvoorbeeld: 'Niet in rijden; loopt dood' (verkorting voor 'deze straat niet in rijden; hij loopt dood'); 'Moet je even spreken; betreft de financiën' (verkorting voor: het betreft de financiën'); 'Geen zorgen maken; komt vanzelf goed' (verkorting voor: 'het komt vanzelf goed');  'Straat afgesloten; geldt de hele dag' (verkorting voor: 'dit geldt de hele dag'); 'Online bestellen is helaas nog niet mogelijk. Wordt aan gewerkt' (verkorting voor 'er/hier wordt aan gewerkt').

Hieronder staan meer voorbeelden van de tegenwoordige tijd enkelvoud in een schema.